Paslanmaz çelikler
en az %10,5 krom içeren ve korozyona karşı yüksek direnç gösteren demir bazlı bir alaşımdır. Kromun yanı sıra nikel, molibden, titanyum ve bakır gibi diğer elementler de paslanmaz çeliğin bileşiminde bulunabilir ve bu elementler çeliğin özelliklerini önemli ölçüde etkileyebilir.
Paslanmaz çelikler genel olarak 5 ana gruba ayrılır:
1. Östenitik Paslanmaz Çelikler: En yaygın kullanılan paslanmaz çelik türüdür. Yüksek nikel içeriği sayesinde mükemmel kaynaklanabilirlik ve süneklik sunarlar. AISI 304 ve AISI 316 bu gruba ait en popüler paslanmaz çelik türleridir.
2. Ferritik Paslanmaz Çelikler: Daha az nikel içerir ve daha düşük maliyetlidirler. Östenitik paslanmaz çeliklere göre daha az sünek ve daha manyetiktirler. AISI 409 ve AISI 430 bu gruba ait örneklerdir.
3. Martensitik Paslanmaz Çelikler: Yüksek mukavemet ve sertlik sunarlar. Isıl işlem ile sertleştirilebilirler. AISI 410 ve AISI 420 bu gruba ait örneklerdir.
4. Dubleks Paslanmaz Çelikler: Östenitik ve ferritik paslanmaz çeliklerin özelliklerini birleştirir. Yüksek mukavemet ve korozyon direnci sunarlar. AISI 2205 ve AISI 2304 bu gruba ait örneklerdir.
5. Çökelmeyle Sertleştirilmiş Paslanmaz Çelikler: Yüksek mukavemet, sertlik ve korozyon direnci sunarlar. Mükemmel kaynaklanabilirlik ve süneklik özelliklerine sahiptirler. AISI 17-4 PH ve AISI 630 bu gruba ait örneklerdir.
Paslanmaz çelikler birçok farklı sektörde kullanılırlar. Başlıca kullanım alanları şunlardır:
- Gıda ve İçecek Sanayi: Paslanmaz çelikler hijyenik ve korozyona dayanıklı olmaları nedeniyle gıda ve içecek sanayinde yaygın olarak kullanılırlar.
- Kimya Sanayi: Paslanmaz çelikler, korozif kimyasallara karşı dayanıklı olmaları nedeniyle kimya sanayinde de kullanılırlar.
- Tıp ve Farmakoloji: Paslanmaz çelikler, steril ve korozyona dayanıklı olmaları nedeniyle tıbbi cihazlar ve implantlar için kullanılırlar.
- İnşaat ve Mimarlık: Paslanmaz çelikler, sağlam, dayanıklı ve estetik olmaları nedeniyle inşaat ve mimarlıkta da kullanılırlar.
- Otomotiv Sanayi: Paslanmaz çelikler, hafif ve korozyona dayanıklı olmaları nedeniyle otomotiv sanayinde de kullanılırlar.
Paslanmaz çelikleri seçerken dikkate alınması gereken bazı faktörler şunlardır:
- Korozyon direnci: Kullanım ortamına uygun korozyon direncine sahip bir paslanmaz çelik seçilmelidir.
- Mekanik özellikler: Gerekli mukavemet, sertlik ve sünekliğe sahip bir paslanmaz çelik seçilmelidir.
- Isıl işleme uygunluk: Isıl işlem ile sertleştirilmesi veya kaynaklanması gereken uygulamalar için uygun bir paslanmaz çelik seçilmelidir.
- Maliyet: Farklı paslanmaz çelik türleri fiyat açısından önemli ölçüde değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, bütçeye uygun bir paslanmaz çelik seçilmelidir.
Paslanmaz Çelik Teknik Özellikler Tablosu
| Kalite | Malzeme No. | C | Mn | P | S | Si | Cr | Ni | Mo | Ti | N | Cu | Nb |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| X8CrNiS18-9 | 303 (1.4305) | %0.15 | %2.0 | %0.20 | %0.15 min | %1.0 | %17-19 | %8-10 | - | - | - | - | - |
| X5CrNi18-10 | 304 (1.4301) | %0.08 | %2.0 | %0.03 | %0.75 | %0.045 | %18-20 | %8-10 | - | - | - | - | - |
| X2CrNi18-9 | 304L (1.4307) | %0.03 | %2.0 | %0.03 | %0.75 | %0.045 | %18-20 | %8-10 | - | - | - | - | - |
| X5CrNiMo17-12-2 | 316 (1.4401) | %0.08 | %2.0 | %0.45 | %0.03 | %1.0 | %16-18 | %10-14 | %2-3 | - | - | - | - |
| X2CrNiMo17-12-2 | 316L (1.4404) | %0.03 | %2.0 | %0.045 | %0.03 | %1.0 | %16-18 | %10-14 | %2-3 | - | - | - | - |
| X6CrMoTi17-12-2 | 316Ti (1.4571) | %0.08 | %2.0 | %0.045 | %0.03 | %1.0 | %16-18 | %10-14 | %2-3 | %0.7 | - | - | - |
| X20Cr13 | 420(1.4021) | %0.20 | %1.0 | %0.04 | %0.03 | %1.0 | %13.0 | - | - | - | - | - | - |
| X30Cr13 | 420(1.4028) | %0.30 | %1.0 | %0.04 | %0.03 | %1.0 | %13.0 | - | - | - | - | - | - |
| X46Cr13 | 420(1.4034) | %0.46 | %1.0 | %0.04 | %0.03 | %1.0 | %13.0 | - | - | - | - | - | - |
| X17CrNi16-2 | 431(1.4057) | %0.12-0.20 | %1.0 | %0.04 | %0.03 | %1.0 | %15-18 | %2-3 | - | - | - | - | - |
| X6Cr17 | 430(1.4016) | %0.12 | %1.0 | %0.045 | %0.03 | %1.0 | %16-18 | %0.75 | - | - | - | - | - |
| X6CrMoS17 | 430F(1.4105) | %0.08 | - | - | %0.4 | %1.0 | %16-18 | %0.75 | - | - | - | - | - |
| X2CrNiMoN22-5-318-9 | Dubleks 1.4462 | %0.03 | %2.0 | %0.035 | %0.15 | %1.0 | %4.5-6.5 | %2.5-3.5 | - | - | - | - | - |
| X4CrNiMo16-5-1 | 1.4418 | %0.06 | %1.5 | %0.04 | %0.15 | %0.7 | %15-17 | %4-6 | %0.8-1.5 | - | %0.02 | - | - |
| X5CrNiCuNb16-4 | 630(1.4542) | %0.07 | %1.0 | %0.04 | %0.03 | %0.7 | %15-17 | %3-5 | %0.6 | - | - | %3-6 | %0.15-0.35 |